Oko ludzkie jest bardzo złożonym i delikatnym narządem , będącym naszym swoistym oknem na świat. Można powiedzieć, że umożliwia nam swego rodzaju kontakt między nasza świadomością a światem zewnętrznym , umożliwiając funkcjonowanie w nim.
Dlatego jakiekolwiek uszkodzenie lub wada naszego narządu wzroku, skutkuje pogorszeniem się jakości naszego życia. Do najczęściej diagnozowanych schorzeń oczu są krótkowzroczność, dalekowzroczność oraz astygmatyzm. Krótkowzroczność okuliści zaliczają do choroby cywilizacyjnej, a wiąże się to z faktem iż w dzisiejszych czasach znaczna część naszego czasu czy to w pracy bądź w czasie wolnym spędzamy przed monitorami komputerów, tabletów bądź przy ekranach telewizorów. Takie zmuszanie oczu do ciągłego i nieruchomego patrzenia na obiekty położone niedaleko powoduje, że mięsnie oczne(są to mięsnie przylegające do gałki ocznej umożliwiające jej poruszanie się)są w ciągłym napięciu a to jest przyczyną m.in. krótkowzroczności . Wada ta jest coraz bardziej powszechna i pojawia się u coraz młodszych dzieci.
Krótkowzroczność polega na nieprawidłowej zdolności skupiania promieni świetlnych przechodzących przez soczewkę. W zdrowym oku widziane obrazy są ogniskowane na siatkówce, przetwarzającej sygnały świetlne na impulsy nerwowe , które przekazywane są do mózgu. Obraz w krótkowzrocznym oku zostaje skupiony przed siatkówką, co utrudnia widzenie z daleka.
Objawami świadczącymi o tym , że możemy mieć krótkowzroczność są:
- · Nieostre(mgliste) widzenie przedmiotów.
- · Wieczorne bóle głowy spowodowane nadmiernym zmęczeniem narządu wzroku.
- · Światłowstręt.
- · Częste mrużenie oczu.
- · Pochylanie się nad książką podczas czytania ,oglądanie telewizji blisko ekranu.
- · Niewyraźne widzenie do dali- widzenie przedmiotów lezących blisko jest prawidłowe. Obraz staje się zamazany w przypadku patrzenia w dal.
Oprócz nadmiernego wysiłku narządu wzroku przyczyną krótkowzroczności jest fakt, ze wada ta jest dziedziczna. Najczęściej rozwija się w okresie dojrzewania , co ma związek z procesami biochemiczny zachodzącym w gałce ocznej. Należy wspomnieć też, że wysoka krótkowzroczność może prowadzić do poważnych powikłań w postaci zmian zwyrodnieniowych siatkówki , naczyniówki oraz do odwarstwienia siatkówki. Krótkowzroczność jest wadą łatwą do zdiagnozowana przez okulistę podczas rutynowych badań wzroku.
Krótkowzroczność jest wadą łatwa do skorygowania za pomocą soczewek rozpraszających. Za ich pomocą promienie świetlne zostają rozproszone i zogniskowane na siatkówce, co w znacznym stopniu wspomaga refrakcję własną gałki ocznej. Okulary i soczewki korekcyjne rozpraszające światło znacznie poprawiają ostrość widzenia krótkowidza, a ich moc optyczna określona jest w dioptriach ze znakiem minus(-).
Obecnie wykonywane są zabiegi chirurgiczne takie jak keratotomia radialna. Keratotomia radialna jest metoda leczenia krótkowzroczności opierającą się na chirurgicznej korekcji wady refrakcji i polega na zmianie krzywizny rogówki która za pomocą głębokich promienistych nacięć na brzegach rogówki. Zabieg ten wymaga długiego okresu rehabilitacyjnego.
Krótkowzroczność można również leczyć za pomocą metod laserowych. Do laserowych metod korekcji krótkowzroczności należą :
LASIK– wykonuje się nacięcie powierzchniowego płatka rogówki, celem odsłonięcia jej środkowych warstw. Następnie promień lasera modeluje krzywiznę rogówki, po czym płatek rogówki przykładany jest na swoje miejsce bez użycia szwów. W przypadku metody LASIK zabiegowi poddawane są środkowe warstwy rogówki. Pozwala to na szybką regenerację i powrót prawidłowego widzenia.
PRK- w metodzie tej stosuje się laser emitujący światło ultrafioletowe(niewidoczne dla człowieka), a cały zabieg kontrolowany jest za pomocą technik komputerowych. Podczas zabiegu narusza się fizjologiczną budowę oka- usuwana jest jego naturalna warstwa ochronna jaką jest nabłonka rogówki. Wymaga długiego okresu rehabilitacyjnego, gdyż rogówka potrzebóje kilku dni na odbudowę nabłonka. Na ten czas zakładana jest opatrunkowa soczewka kontaktowa, która jest usuwana po ok. 5 dniach. Podczas przebiegu rehabilitacji nawet najmniejsze niekorzystne oddziaływanie na oko może doprowadzić do obniżenia korygowanej ostrości widzenia.
LASEK– jest to metoda leczenia w której w porównaniu od PKR nie jest wymagane usunięcia nabłonka, jednak podobnie jak w metodzie PRK wiązka lasera modeluje powierzchniową warstwę rogówki. Brak wymogu usuwania nabłonka powoduje, że oczy szybciej się goją a pacjent nie odczuwa bólu.
EPILASEK- metoda korekcji wzroku polegająca na utworzeniu płatka nabłonka rogówki 2-3 razy mniejszego niż w przypadku LASIK. Dzięki czemu penetracja lasera ogranicza się do zewnętrznej warstwy zrębu rogówki , po czym płatek wraca na swoje miejsce. Zaletą tej metody jest szybsze gojenie się rogówki oraz mniejsze ryzyko powikłań pooperacyjnych niż w procedurze LASIK.
EBK– jest to metoda która zyskuje coraz większą popularność, w której specjalnym epikaratomem usuwa się nabłonek rogówki, a laser excimerowy koryguje wadę na jej powierzchni. Po zabiegu konieczne jest zastosowanie opatrunkowych soczewek kontaktowych przez około 3 dni. Metodę tę wybieramy np. przy cienkich rogówkach, u pacjentów z wadami do -8,0 dioptrii krótkowzroczności oraz z niewielkim astygmatyzmem. Dolegliwości bólowe mijają po ok. 2 dniach.
Powyżej wymienione laserowe metody korekty wzroku są również stosowane w leczeniu dalekowzroczności oraz astygmatyzmu.
Dalekowzroczność (nadwzroczność) obok krótkowzroczności jest jedną z najczęstszych wad wzroku. Polega na nieprawidłowej zdolności skupiania promieni świetlnych w oku. Obraz przechodzący przez źrenicę skupia się za siatkówką zamiast na niej. Prowadzi to do prawidłowego widzenia przedmiotów znajdujących się w pewnej odległości. Natomiast widzenie z bliska jest niewyraźne. Nadwzroczność jest najczęściej genetycznie uwarunkowaną wadą narządu wzroku, która często objawia się w wczesnym dzieciństwie. Jednak ze względu na znaczną zdolność kompensacyjną narządu wzroku, może pozostawać utajona przez wiele lat, nie dając początkowo żadnych objawów.
W miarę rozwoju nadwzroczności pojawiają się:
- · Nieznaczne bóle oczu.
- · Uczucie zmęczenia wzroku.
- · Wrażenie zamazanego pola widzenia(podczas patrzenia z bliska).
- · Trudności z dłuższym czytaniem .
- · Podrażnienie spojówek.
- · Zapalenie powiek.
- · Łzawienie.
- · Częste mruganie.
- · Światłowstręt.
- · Bóle głowy.
- · Czasami w wyniku wzmożonej pracy mięśni gałki ocznej dochodzi do ich osłabienia, a w konsekwencji do pojawienia się zeza zbieżnego(po skorygowaniu wady całkowicie ustępującego).
Dalekowzroczność najczęściej nie daje charakterystycznych symptomów, dlatego tak ważne jest w profilaktyce wad wzroku są kontrolne badania optometryczne , wykonane przez lekarza okulistę. Nadwzroczność można łatwo skorygować w użyciu wypukłych soczewek(soczewki sferyczne) korygujących promienie świetlne, tak aby wiązki światła padały bezpośrednio na powierzchnię siatkówki , a nie za nią. Okularu oraz szkła kontaktowe w leczeniu dalekowzroczności poprawiają ostrość widzenia, a ich moc wyrażona jest w dioptriach poprzedzonych znakiem plus(+). Obecnie korygowanie nadwzroczności wykonuje się chirurgicznie bądź laserowo tak jak w przypadku krótkowzroczności.
Zarówno w przypadku krótkowzroczności jak i dalekowzroczności aby nie dopuścić do zwiększenia wad należ dostosować się do następujących zaleceń:
- · Regularnie wykonywać badania okulistyczne.
- · Chronić oczy przed promieniowaniem UV.
- · Nie można nosić okularów niezgodnych z wielkością wady.
- · Męczyć oczu długim czytaniem, oglądaniem telewizji oraz pracą przy komputerze. Jednak ,jeżeli nasza praca wymaga od nas długiego czasu patrzenia w komputer należ wtedy pamiętać o tym , aby zrobić sobie przerwę i popatrzeć np. przez okno. Wówczas zapewnimy naszym oczom należyty odpoczynek.
- · Dbać o urozmaiconą dietę. Nie istnieją specjalne diety stosowane przy konkretnych schorzeniach wzroku. Warto jednak dbać, aby codzienne pożywienie zawierało odpowiednie dawki witaminy A,B1,E oraz zeaksantyny i luteiny, obie zaliczają się do karotenoidów. Są one niezbędne do funkcjonowania plamki żółtej oka, czyli miejsca na siatkówce, które zapewnia nam najbardziej ostre widzenie obrazu. Karotenoidy potrafią usuwać wolne rodniki, które uszkadzają nasze komórki, można by powiedzieć, że są to naturalne filtry UV dla oka.
- · W przypadku nadwzroczności zalecane jest wykonywanie ćwiczenia rozluźniające mięśnie gałki ocznej. Do tego typu ćwiczeń należy tak zwany plaming. Ćwiczenie to polega na zakryciu oczu ciepłymi dłońmi i odprężeniu się. Dłonie nie muszą dotykać oczu, wystarczy , gdy osłonią je przed światłem. Można go wykonywać zarówno w pozycji leżącej jak i siedzącej. Siedząc warto sobie podłożyć poduszkę pod łokcie, żeby było nam wygodniej i żeby ręce nie zdrętwiały. Podczas plaming należy myśleć o rzeczach przyjemnych , relaksujących. Ciepło płynące z rąk rozszerza naczynka krwionośne i zwiększa przepływ krwi.
- · Korzystne dla naszego wzroku są wszystkie dyscypliny sportowe uprawiane na świeżym powietrzu, jednak zarówna dla krótkowidzów jak i dalekowidzów niewskazane są sporty siłowe.
Obok krótkowzroczności i nadwzroczności trzecią najczęściej występującą wadą wzroku jest astygmatyzm(niezborność). Jest to zazwyczaj dziedziczna wada wzroku wynikająca z nieprawidłowej budowy rogówki lub soczewki, prowadzącą do zaburzenia ćwiczenia(zamazany i zdeformowany obraz) i występuje zarówno przy patrzeniu na przedmioty bliskie jak i dalekie. Występuje ona zwykle od urodzenia i z wiekiem ani się nie nasila, ani nie zmniejsza. Niezborności często towarzyszą krótkowzroczność jak i dalekowzroczność(mówi się wtedy o astygmatyzmie złożonym). O niezborności mówi się wówczas, gdy przednia powierzchnia oka(rogówka) lub soczewka(znajdująca się wewnątrz gałki ocznej) maja nieznacznie inną krzywiznę, tzn. nie jest identyczna na całej swej powierzchni. Światło, przechodząc przez tak zdeformowaną rogówkę lub soczewkę, ulega załamaniu i trafia na dwa punkty na siatkówce, co daje charakterystyczny, przymglony obraz.
W przypadku stwierdzenia niezborności wskazana jest korekta optyczna wady w celu poprawy ostrości widzenia. Najczęściej stosowane są soczewki cylindryczne lecz jeśli astygmatyzmowi towarzyszy inna wada wzroku, lekarz okulista zastosuje specjalne soczewki wyrównujące obydwie wady wzroku.
Astygmatyzm można również wyleczyć podobnie jak nadwzroczność i krótkowzroczność za pomocą zabiegów chirurgicznych. Osobom u których występuje niezborność nie zaleca się w( niektórych przypadkach) prowadzenia samochodu, pracowania bez okularów przy maszynach w ruchu oraz przeciążać wzroku przy komputerze.
O autorze
paulina ruszkowska